Sarsıntı afetini yaşayan, yaşananlara şahitlik eden, tanıdığı bireylerin bedensel ve ruhsal örselenmelerini öğrenmek durumunda kalan çocuklar, sarsıntı sonrası “Akut Gerilim Bozukluğu” sorunu ile karşı karşıya kalabiliyor. Sarsıntı anı tekrar yaşanıyor üzere hissetme, afetten etkilenen çocuklarda sık görülen bir sorunu oluşturuyor. Ailelerin, bu olağandışı sürece çocuklarının verdiği tüm yansıları olağan ve olağan karşılamaları, öncelikle çocuklarının davranışlarını takip ederek gerektiğinde uzman takviyesi almaları, sarsıntı travmasının daha gerçek yönetilmesine imkan sağlıyor. 

Memorial Şişli Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü’nden Uz. Dr. Leyla Alkaş, çocukluk çağı ve ergenlik devrinde zelzelenin neden olduğu yıkıcı ruhsal tesirin denetim altına alınması için tekliflerde bulundu. 

Önce çocuğunuzun ruh sıhhatinin nasıl etkilendiğini anlayın! 

Deprem, çocuğumun ruhunda nasıl bir tesire yol açtı? Aileler, öncelikle bu sorunun karşılığını bulmak için çocuklarının hareketlerini gözlemlemeli ve verdikleri yansıları denetim ederek çocuklarına gerçek yaklaşım yolu izlemelidir. 

Çocuklarda sarsıntı üzere doğal afetler sonucu gelişebilecek birtakım davranış değişiklikleri şunlardır:   

• Deprem anıyla ilgili oyun, telaffuz ve niyetler yaşamak,
• Uyku, iştah sıkıntıları, bebeksileşmek, yetişkinlerden ayrılmayacak biçimde beden temasında bulunmak, 
• Öfkeli, yaramaz, hırçın, huzursuz, çok hareketli davranmak,
• Sessizleşip, içe kapanıp, korkuyla hareketsizleşmek,
• Depremle ilgili, hatırlatıcı her şeyden kaçınmak,
• Zevk aldığı şeylerden uzaklaşma, hayalde üzere, dalgın olmak. 

Depremden ağır olarak etkilenen çocuğunuzu takip edin onun yanında olun! 

Ailelerin, çocuktan evvel kendilerini sakinleştirerek bu hususta yanlışsız bilgileri alması uygun olur. Sonrasında çocukları rahatlatıcı ve onlara inanç sağlayıcı şu davranış modelleri geliştirilmelidir: 

• Küçük çocuğunuza sarılın. 
• Bebeğinizi emzirirken, çocuğunuzu beslerken zihninizi zelzeleyle değil gelecek hoş günlerle meşgul etmeye çalışın. 
• Sorumlu olduğunuz çocuğu sahiden anlayarak, sevgiyle ve kabul ederek görün. 
• Çocuğunu gözlemleyin, anlamlandırın, yanında olduğunuz inancını verin, konuşmaya zorlamadan dinleyin, sakinleştirip yanında olun. 
• Kendini söz etmesi için küçük çocukların oyununu, kelamını kesmeden, yorumlamadan; fotoğraf yapmasına, oyun oynamasına, konuşmasına müsaade verin. 

Çocuğunuzun zelzele korkusunu ve zelzeleyle ilgili fikirlerini dinleyin!

Çocukların, “Burada sarsıntı olur mu?” üzere ailelerinin, yetişkinlerin de dehşetlerini tetikleyecek soruları karşısında; sakin, dürüst ve yapan kalmak hiç kolay değildir. Bu nedenle örneğin; “Depremler dünyada birçok yerde az yahut çok oluyor, üzerinde yaşadığımız çok derindeki yaşlı kayalar yerlerine yerleşmeye çalışıyor. Dünyamızdaki doğal hoşluklar bu türlü şekilleniyor” kelamları ile zelzele gerçeğinin var olduğunu ona anlatmak daha uygundur. Bunun yanında, sarsıntıya karşı alınması gereken tedbirler konusunda çocuğa bilgi verilmesi ya da onun fikirlerinin sorulması da rahatlatıcı bir tesir sağlayacaktır. “Deprem olursa neler yapmalıyız?”, “Depreme nasıl hazırlanmalıyız, sana göstereyim mi?”, “Belki senin de bu hususta fikirlerin vardır” soruları ile onunla bağ kurarak, ondan fikirlerini aktarması istenebilir. Çocuk, aileye nazaran anlamsız bir tahlilden kelam etse de onu destekleyip dinlemek çok kıymetlidir. Çocuğun zelzeleyle ilgili manzara ve dehşet verici konuşmalara şahit olmasını engellemek gerekir. Onu yaramaz, mutsuz, korkulu olduğu için suçlamayıp, utandırmamaya çok dikkat edilmelidir. Tutulamayacak kelamlar vermemeli, yanlış kelam ve bilgileri onunla paylaşmamalı, sorunun ve kaygının değil, tahlilin ve güzelleşmenin modülü olmalarının desteklenmesi gerekir. 

Çocuğunuzda ruhsal bir hastalık oluşması durumunda profesyonel yardıma başvurun!

Çocuğun ani gerilim tepkisi nedeniyle oluşan davranış değişikliklerinin sıklığına, şiddetine ve günlük rutinlerini bozma düzeyine bakarak takip edilmesi uygun olur. Çocuk zelzele travmasına ne kadar yakından maruz kaldıysa, ne kadar kayıplar ve ıstıraplar içindeyse “Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu”, “Çocuklarda Kolay yahut Kompleks Yas Bozuklukları” ve hatta tekrarlayan ikinci travmalara bağlı “Depresyon Anksiyete Bozuklukları” o kadar sık görülmektedir. 

Güvende ve direkt etkilenmemiş çocuklarda süreç 2 ile 4 hafta içinde azalır. Belirtilerin sıklığı ve şiddeti azalmıyor hatta artıyorsa, uyku-yemek-oyun-günlük aktiviteler bozulduysa, okula gitmek, ödev yapmak giderek zorlaştıysa yakın takibe almak hatta profesyonel dayanak almak gerekebilir. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı